Μόλις 2 χλμ από την Σταυρούπολη Ξάνθης και σε απόσταση 900 μέτρα από τον δρόμο που οδηγεί στα Κομνηνά, βρίσκεται ο μακεδονικός τάφος της Σταυρούπολης-Κομνηνών, ένα πολύ σημαντικό μνημείο της Θράκης, χρονολογημένο στο α’ μισό του 2ου αι. π.Χ.
Πρόκειται για τον μεγαλύτερο και πιο καλοδιατηρημένο, εντυπωσιακό μακεδονικό τάφο, που έχει ανακαλυφθεί έως τώρα στη Θράκη, ο οποίος απέχει μόλις 500 μ. από τον αρχαίο οικισμό που υπήρχε στη θέση Μύτικας Κομνηνών του (9ου – 8ου αι. π.κ.χ.). Ο τάφος της Σταυρούπολης σε σχέση με άλλους μακεδονικούς παρουσιάζει δύο ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: το πρώτο είναι ο στεγασμένος δρόμος και το δεύτερο, το γεγονός ότι οι εσωτερικές επιφάνειες των τοίχων δεν καλύπτονται με κονιάματα.
Παρότι διαπιστώνει κανείς ότι πρόκειται για πολύ σημαντικό μνημείο, είναι ελάχιστα γνωστό λόγω ελλιπούς προβολής του σε εγχώριο και σε διεθνές επίπεδο, αλλά πολύ περισσότερο είναι άγνωστο στην πλειοψηφία του πληθυσμού της τοπικής κοινωνίας του νομού Ξάνθης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, το μνημείο να μην είναι πόλος έλξης και καθόλου δημοφιλής τουριστικός προορισμός και η επίσκεψη σε αυτό να είναι δυνατή μόνο κατόπιν συνεννόησης, όπως πληροφορούμαστε από την επίσημη ιστοσελίδα Πολιτισμού του Δήμου Ξάνθης (πηγή).
Το μνημείο έχει όλα τα βασικά αρχιτεκτονικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν τους μακεδονικούς τάφους. Είναι υπόγειος, κτιστός και αποτελείται από δρόμο, προθάλαμο και θάλαμο, που είναι σκεπασμένοι με καμάρες. Είναι κατασκευασμένος με εγχώριο μάρμαρο, έχει προσανατολισμό Α-Δ και η είσοδός του βρίσκεται στα δυτικά.
Ο δρόμος αποτελείται από δύο τμήματα: το εξωτερικό, που είναι χωρίς κάλυψη και το εσωτερικό, που είναι στεγασμένο και έχει μήκος 4,65 μ. και πλάτος 1,59 μ. Σε αυτό μπαίνει κανείς από θύρα που κλεινόταν εξωτερικά με μεγάλες ορθογώνιες μαρμαρόπετρες.
Στο άλλο άκρο του υπάρχει η θύρα του προθαλάμου, που αποτελείται από δύο παραστάδες και υπέρθυρο. Ο προθάλαμος έχει πλάτος 3,13 μ. και μήκος 2,12 μ. Επικοινωνεί με το νεκρικό θάλαμο με θύρα, αποτελούμενη από μονολιθικές παραστάδες και υπέρθυρο, που κλεινόταν εσωτερικά με μαρμάρινα θυρόφυλλα.
Στη δεξιά παραστάδα διακρίνονται τα γράμματα Α, Β, Γ, Δ, ζωγραφισμένα με κόκκινο χρώμα με την εγκαυστική μέθοδο. Ο θάλαμος έχει πλάτος 3,13 μ. και μήκος 3,155 μ. Στο βάθος του υπάρχουν δύο μαρμάρινες κλίνες γωνιακά τοποθετημένες με μαρμάρινα διπλά προσκέφαλα στα δύο άκρα τους.
Στα πόδια τους διακρίνεται ζωγραφική διακόσμηση με την εγκαυστική μέθοδο. Σε μεταγενέστερη εποχή είχε προστεθεί και τρίτη κλίνη, η οποία δεν σώζεται σήμερα.
Πληροφορούμαστε από κάποιες λιγοστές πηγές που αναφέρονται στο θέμα, ότι ο τάφος βρέθηκε συλημένος και τα θυρόφυλλά του σπασμένα. Ότι στο εσωτερικό του υπήρχαν μόνο δύο μικρά χρυσά δακτυλίδια, μία μικρή χρυσή ψήφος και θραύσματα ειδωλίων, που ανήκουν σε τρεις Έρωτες και δύο γυναικείες μορφές. Η ζωγραφική διακόσμηση έγινε πάνω στις μαρμάρινες επιφάνειες με την εγκαυστική μέθοδο και ίχνη της σώζονται στην είσοδο του προθαλάμου, στο θύρωμα του θαλάμου και στα κυμάτια.
Το μνημείο εντοπίστηκε το 1950 από τον Δημήτριο Λαζαρίδη (τότε επιμελητή Αρχαιοτήτων), από το 1951-1953 και ανασκάφηκε από τον Χαράλαμπο Μακαρόνα , παράλληλα με εργασίες συντήρησης για την προστασία του. Το 1997 ο έφορος Διαμαντής Τριαντάφυλλος διενήργησε στερεωτικές εργασίες και προχώρησε σε ανάδειξη και αξιοποίηση του μνημείου, σε συνεργασία με τον Δήμο Ξάνθης. Το περίεργο είναι, πως οι αρχαιολόγοι δεν φρόντισαν μέχρι σήμερα να μας μεταφέρουν το περιεχόμενο της επιγραφής (ελληνικά σύμβολα βέβαια) που βρέθηκε πάνω από την θύρα, για να γνωστοποιήσουν σε κάθε ενδιαφερόμενο τι είχε γραφτεί εκεί από τους προγόνους μας.
Εν κατακλείδι, είναι ανεπίτρεπτη η παραμέληση της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου μας μέχρι του σημείου αποσιώπησης και δη των μνημείων που αποδεικνύουν την ελληνικότητα της Μακεδονίας και της Θράκης, ενώ την ίδια στιγμή κάποιοι “πολιτικοί” διαμαρτύρονται τάχα, πως οι Σκοπιανοί γείτονές μας οικειοποιούνται την δική μας Ιστορία, χωρίς να μπορούν να κομίσουν καμία απόδειξη. Αν εμείς οι ίδιοι δεν διαφυλάττουμε την κληρονομιά, την Ιστορία και τον πολιτισμό μας, πώς θα υπερασπιστούμε και θα μεταλαμπαδεύσουμε τις αξίες αυτές στους άλλους ; Πόσο οξύμωρο ακούγεται αυτό όταν όλος ο κόσμος περιμένει από εμάς να το πράξουμε …
Ευαγγελία Γιαδανού
Οι φωτογραφίες προέρχονται από το αρχείο της κ. Sofia Vryza.
